ಭಾರತ - ಚೀನಾ ಗಡಿಸಮಸ್ಯೆ ಕುರಿತ "ಪ್ರಶಾಂತ ಹಿಮಾಲಯದ ಅಶಾಂತ ಗಡಿ" ಪುಸ್ತಕದ "ಮುನ್ನುಡಿ" ಮತ್ತು "ಪ್ರವೇಶ"

ಮುನ್ನುಡಿ

ದೊಣ್ಣೆಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಕೆಲವು ನೂರು ಪೋಲೀಸರಿಂದ ಕಾಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಏಶಿಯಾದ ಎರಡು ದೈತ್ಯರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾದ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾಗಳ ನಡುವಿನ ಗಡಿ ಅಚ್ಚರಿಹುಟ್ಟುಸುವಷ್ಟು ಕ್ಷಿಪ್ರಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಶಸ್ತ್ರಸಜ್ಜಿತ ಗಡಿಯಾಗಿ ಬದಲಾದದ್ದು ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಒಂದು ವ್ಯಂಗ್ಯ.  ಈ ಗಡಿ ಐವತ್ತರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮುನ್ಸೂಚನೆಯಿಲ್ಲದೇ ಸ್ಪೋಟಿಸಿ ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ದ್ವೇಷಪೂರಿತ ಆಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಆಪಾದನೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಚೋದನೆ ನೀಡಿತು ಹಾಗೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಷ್ಟೆಗೆ ಆಳವಾದ ಗಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದ ೧೯೬೨ರ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ಆನಂತರ ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳು ಎಂಬತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನಾರಂಭಿಸಿ, ಪರಸ್ಪರ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಹಕಾರಗಳ ಹೊಸ ಯುಗವೊಂದಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡುವ ಹಲವು ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡವೇನೋ ನಿಜ.  ಆದರೂ, ಗಡಿ ಸಮಸ್ಯೆ ಇಂದಿಗೂ ಬಗೆಹರಿಯದೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಹೈಡ್ರಾ ತಲೆಯನ್ನು ಆಗಾಗ ಎತ್ತಿ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಕಲಕುತ್ತಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಮೂಲಕ ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಸಾರಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ.

            ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯೊಂದಿಗೆ, ಭಾರತ - ಚೀನಾ ಗಡಿಸಮಸ್ಯೆಯ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲು ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಗಿದೆ.  ಇನ್ನೂ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆಹೋಗಿ ಹೊಸ, ಅಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ಪರಿಕರಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಸಮಸ್ಯೆಯ ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯನ್ನೇ ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು ಈ ಕೃತಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ.  ಇನ್ನೂ ವಿವರವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ಗಡಿ ಸಮಸ್ಯೆಯೆನ್ನುವುದು ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಇದೆಯೇ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಮೂರು ಗಡಿಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಶೋಧಿಸುವುದು ಈ ಕೃತಿಯ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದೆ.  ಮುಂದುವರೆದು, ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ಎರಡು ಬೃಹದ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ವೈಮನಸ್ಯ ಹಿಮಾಲಯದ ಗಡಿಯಿಂದ ಹಿಂದೂಮಹಾಸಾಗರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆಯೇ, ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಈ ಹೊಸ ವಸ್ತುಸ್ಥಿತಿಯ ಸ್ವರೂಪಗಳೇನು, ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ಇದರ ದೂರಗಾಮಿ ಪರಿಣಾಮಗಳೇನು ಎಂಬ ಮಹತ್ವದ ಹಾಗೂ ಸಮಕಾಲೀನ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನೂ ಈ ಕೃತಿ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗೆ ಎತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

            ಮೂಲತಃ ಕನ್ನಡ ದೈನಿಕ ವಿಜಯವಾಣಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಲೇಖನಸರಣಿಯ ವಿಸ್ತೃತರೂಪವೇ ಈ ಕೃತಿ.  ಆ ಲೇಖನಸರಣಣಿಯ ಪ್ರಕಟಣೆಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಸಂಪಾದಕರಾದ ಶ್ರೀ ತಿಮ್ಮಪ್ಪ ಭಟ್, ಸಂಪಾದಕವರ್ಗದ ಶ್ರೀ ಎನ್. ಎಸ್. ಶ್ರೀಧರಮೂರ್ತಿ, ಶ್ರೀ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಮಂಡೆಕೋಲು ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಹರಿಪ್ರಕಾಶ್ ಕೋಣೆಮನೆ ಅವರಿಗೆ ನನ್ನ ಮೊದಲ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳು ಸಲ್ಲುತ್ತವೆ.  ಲೇಖನಸರಣಿಯನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭೂಪಟಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನನಗೆ ಅಗತ್ಯ ಸಹಕಾರ ನೀಡಿದ ನನ್ನ ಮಗ ಆದಿತ್ಯ ಪಿ. ಶೇಖರ್‌ನನ್ನಂತೂ ನಾನಿಲ್ಲಿ ಮರೆಯುವಂತೆಯೇ ಇಲ್ಲ.  ಈಗ ಈ ಕೃತಿಯ ಪ್ರಕಟಣೆಗೆ ನನಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಸಾಹ ತೋರುತ್ತಿರುವ ಪುಸ್ತಕಯಾನದ ಗೆಳೆಯರಾದ ಶ್ರೀ ಎಂ. ದೊರೆರಾಜು ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಕೆ. ಎಂ. ಮಾದಪ್ಪನವರಿಗೆ ನಾನು ಋಣಿ.  ಸೂಕ್ತ ಮುಖಪುಟ ರಚಿಸಿರುವ ಕಲಾವಿದ ಶ್ರೀ ಎಂ. ಖಾನ್ ಅವರನ್ನೂ ನಾನಿಲ್ಲಿ ಕೃತಜ್ಞತೆಯಿಂದ ನೆನೆಯುತ್ತೇನೆ.

            ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಿರುವ ಈ ಕೃತಿ ಸಹೃದಯಿ ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಉದ್ಭವಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ನನ್ನೊಡನೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ನಮ್ರತೆಯಿಂದ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ.

ಪ್ರೇಮಶೇಖರ

cherryprem@gmail.com

ಪ್ರವೇಶ

                        ನಾನು ಮೊದಲು ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ, ನಂತರ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ, ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ “ಮೂರು ಗಡಿಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತ”(The Three Frontiers Theory)ವು ಮಂಡಿಸುವ ಕೆಲವು ವಾದಗಳು ಮತ್ತು ಅದು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಹಲವು ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಪದ ಹಾಗೂ ಪದಗುಚ್ಚಗಳನ್ನು ಈ ಕೃತಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.  ಇದು ಈ ಕೃತಿ ತನ್ನಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ಓದುಗರು ಸರಿಯಾದ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.  ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಸಿದ್ದಾಂತದ ಮೂಲಭೂತ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ನೀಡಿದ್ದೇನೆ.

ಮೂರು ಗಡಿಗಳ ಸಿದ್ದಾಂತವು ಜಗತ್ತಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಗಡಿಗಳನ್ನು ಮೂರು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುತ್ತದೆ-  ೧. ಒಂದೇ ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳು (Single-edged Frontiers), ೨. ಎರಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳು (Double-edged Frontiers), ಮತ್ತು ೩. ಮೊಂಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳು (Dull-edged Frontiers).  ಒಂದೇ ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳು ಅವು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಮರಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ.  ಎರಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳು ತಾವು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವ ಎರಡು ದೇಶಗಳಿಗೂ ಸಮಾನ ಸಾಮರಿಕ ಅನೂಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ.  ಮೊಂಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳು ಎರಡೂ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಸಾಮರಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

೧೮೭೧ ಮತ್ತು ೧೯೧೪ರ ನಡುವೆ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿಗಳನ್ನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಗಡಿರೇಖೆ ಒಂದು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಸಮರ್ಪಕ ಉದಾಹರಣೆ.  ಈ ರೇಖೆ ಆಗಷ್ಟೇ ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡಿದ್ದ ಜರ್ಮನಿಗೆ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವಿರುದ್ದ ಸಾಮರಿಕ ಅನುಕೂಲಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿತ್ತು ಮತ್ತು ತನ್ಮೂಲಕ ಜರ್ಮನಿಯ ಪರವಾಗಿ ಒಂದೇ ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಯಾಗಿತ್ತು.  ಪ್ರಸಕ್ತ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇರಾನ್ ಮತ್ತು ಇರಾಕ್‌ಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ ಷಟ್ ಅಲ್ ಅರಬ್ ಗಡಿ ಒಂದೇ ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆ.  ಇದು ಇರಾನ್‌ಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಮರಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ.  ಹೀಗಾಗಿಯೇ ಇರಾಕ್ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯಿಂದಲೂ ಬಲಾಢ್ಯವಾಗಿದ್ದರೂ ೧೯೮೦-೮೮ರ ಗಲ್ಫ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಇರಾನ್ ಅನ್ನು ಮಣಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ವಿಫಲಗೊಂಡಿತು.   ಎರಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳಿಗೆ ಅನೇಕ ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ.  ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳ ನಡುವೆ ಪಂಜಾಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಾದುಹೋಗುವ ರ್‍ಯಾಡ್‌ಕ್ಲಿಫ್ ಗಡಿರೇಖೆ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದುದು ಮತ್ತು ನಮಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಚಿತವಾದುದು.  ಈ ಗಡಿ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಸಾಮರಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ.  ಹೀಗಾಗಿ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳು ಪರಸ್ಪರರ ಉದ್ದೇಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸದಾ ಅಪನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ತೋರುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು ಆ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ಕಟ್ಟೆಚ್ಚರದಿಂದ ಗಡಿಯನ್ನು ಕಾಯುತ್ತಿವೆ.  ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾಗಳ ನಡುವೆ ಈಗ ಇರುವ ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆ ಮೊಂಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಯ ಒಂದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆ.  ಇದು ಎರಡರಲ್ಲಿ ಯಾವ ದೇಶಕ್ಕೂ ಸಾಮರಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಯನ್ನು ನೀಡಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ತಾನು ೧೯೬೨ರ ಯುದ್ದದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗಿನಿಂದಲೂ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ಮತ್ತೊಂದು ಯುದ್ಧವನ್ನು ಅನಾವಶ್ಯಕಗೊಳಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದೆ.

ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಅನುಕೂಲಕ್ಕಾಗಿ ಮೂರು ಗಡಿಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ತನ್ನದೇ ಆದ ಕೆಲವು ಹೊಚ್ಚಹೊಸ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಪದ ಅಥವಾ ಪದಗುಚ್ಚಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.  ಇದರ ಪ್ರಕಾರ ಒಂದೇ ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಯಿಂದಾಗಿ ಸಾಮರಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿರುವ ದೇಶವನ್ನು 'ದಿಬ್ಬದ ದೇಶ' (Ridge State) ಎಂದೂ, ಅಂತಹ ಅನುಕೂಲತೆಯಿಂದ ವಂಚಿತವಾಗಿರುವ ದೇಶವನ್ನು 'ಕಣಿವೆ ದೇಶ' (Valley State) ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.  ಇಬ್ಬರು ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ದಿಬ್ಬದ ಮೇಲಿರುವವನಿಗೆ ಅಂದರೆ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವವನಿಗೆ ಕೆಳಗಿನ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿರುವವನಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲಗಳಿರುತ್ತವೆ ಎಂಬ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಈ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ.  ಸಮತಟ್ಟಾದ ನೆಲದಲ್ಲಿ ನಿಂತ ಇಬ್ಬರು ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಸಮಾನ ಅನುಕೂಲತೆಗಳಿರುವುದು ಸಹಜವಾದ ಕಾರಣ ಎರಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಯು ಪ್ರತ್ಯೆಕಿಸುವ ಎರಡು ದೇಶಗಳನ್ನು 'ಸಮತಟ್ಟು ದೇಶಗಳು' (Plain States) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ.  ಮುಂದುವರೆದು, ಮೊಂಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಯ ಎರಡೂ ಬದಿಗಿರುವ ದೇಶಗಳೆರಡನ್ನು 'ಕಂದರ ದೇಶಗಳು' (Canyon States) ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು.  ಕಾರಣ, ಆಳ ಕಮರಿಯ ಆಚೆ ಈಚೆ ನಿಂತಿರುವ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಒಬ್ಬರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ತೆರನಾದ ಸಾಮರಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಗಳಿರುವುದಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಸರ್ವವಿದಿತವೇ ಆಗಿದೆ.

            ಕಳೆದ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲನೆಯ ದಶಕ ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾರತ - ಚೀನಾ ಗಡಿಯು ತನ್ನ ಪೂರ್ವಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕಂಡಿತು.  ಈ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡದ್ದು ಬಲಾಢ್ಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ, ಆಂತರಿಕ ಕ್ಷೋಭೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗಣರಾಜ್ಯೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ದುರ್ಬಲಗೊಂಡಿದ್ದ ಚೀನಾದ ವಿರುದ್ಧ.  ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಯಶಸ್ವೀ ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸದೃಢಗೊಂಡಿದ್ದ ಚೀನಾ ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿತು.  ಹೀಗೆ ತಮ್ಮ ನಡುವಿನ ದೀರ್ಘ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲು ಭಾರತ, ನಂತರ ಚೀನಾ ಕೈಗೊಂಡ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು ಮೂರು ಗಡಿಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ, ತಮ್ಮ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಒಂದೇ ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳನ್ನು ಮೊಂಡು ಅಲುಗಿನ ಗಡಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ನವದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಬೀಜಿಂಗ್ ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಾಗಿವೆ.

ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾಗಳ ನಡುವೆ ೧೯೪೯ ಮತ್ತು ೧೯೬೨ರ ನಡುವೆ ಘಟಿಸಿದುದೆಲ್ಲವೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದ ಒಂದು ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ ಮರೆಯಲಾಗದ ಅಧ್ಯಾಯವಾಗಿದೆ.  ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅತ್ಯಂತ ಸಹನೆ ಮತ್ತು ಪರಿಶ್ರಮದಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುವ ಅಗಾಧ ಮಾಹಿತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಡಿರುವ ಆಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ ೧೯೬೨ರ ಯುದ್ದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು.  ಮಾತುಕತೆಗಳ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ೧೯೫೯-೬೨ರ ನಡುವೆ ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆ ಮೊದಲು ಲಡಾಕ್ ಮತ್ತು ನಂತರ ನೇಫಾದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಂಡ 'ಮುಂಚೂಣಿ ನೀತಿ' (Forward Policy) ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಅಘೋಷಿತ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ಅಕ್ಸಾಯ್ ಚಿನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಮೂರು 'ಅನಧಿಕೃತ' ಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ತನಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಒಂದನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಗಡಿಯೆಂದು ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದ ಮೆಕ್‌ಮಹೋನ್ ರೇಖೆಯ ಬಗೆಗಿನ ತನ್ನ ನಿಲುವಿಗೆ ಚೀನಿಯರಿಂದ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆಯಲು ಭಾರತ ತೋರಿದ ಅನಾವಶ್ಯಕ ಆತುರ ಮೊದಲ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ.  ಗಡಿಭಾಗದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ಹಕ್ಕುಸ್ಥಾಪನೆ ಮತ್ತು ಗಡಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಚೀನಾದ ನೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ಉಂಟಾದ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಎರಡನೆಯ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರುತ್ತವೆ.